Autorka: mgr Estera Michalak, IBCLC – Międzynarodowa Dyplomowana Konsultantka Laktacyjna

Mastitis, czyli zapalenie gruczołu piersiowego, dotyka aż do 33% kobiet karmiących piersią i jest jedną z najczęstszych przyczyn bólu, frustracji oraz niestety przedwczesnego zakończenia laktacji. Przez wiele lat traktowano je jako jednolite schorzenie wymagające schematycznego leczenia. Jednak zrewidowany Protokół ABM #36 z 2022 roku rzuca nowe światło na to, czym naprawdę jest mastitis: kompleksem różnych stanów zapalnych, a nie jedną, jednorodną chorobą.

Zrozumienie tej zmiany jest kluczowe – zarówno dla pracowników ochrony zdrowia, jak i dla samych matek. Pozwala na podejście bardziej precyzyjne, mniej inwazyjne i zgodne z fizjologią laktacji.

Spektrum Mastitis – Co to Znaczy?

Zgodnie z nowym podejściem, mastitis to spektrum stanów patologicznych, które rozwijają się w odpowiedzi na różne mechanizmy: od przepełnienia i zastoju mleka, przez zwężenie przewodów mlecznych, aż po infekcję bakteryjną czy ropień.

W spektrum mastitis znajdują się m.in.:

• Mastitis zapalne (aseptyczne) – najczęstsze, nieinfekcyjne zapalenie tkanki piersi,
• Mastitis bakteryjne – związane z infekcją, wymagające antybiotykoterapii,
• Phlegmon (ropne zapalenie tkanki podskórnej) – rozlane zapalenie bez wyraźnego zbiornika ropy,
• Ropień piersi – zbiornik ropy wymagający drenażu,
• Galaktocele – torbiel mleczna o charakterze nieinfekcyjnym.

Dlaczego to ważne?

Każdy z tych stanów wymaga innego leczenia, a ich nierozróżnianie może prowadzić do błędów terapeutycznych: niepotrzebnej antybiotykoterapii, zbyt intensywnego „opróżniania” piersi czy nawet zakończenia karmienia.

Patofizjologia Mastitis – Nowe Wnioski

Zgodnie z ABM Protocol #36, mastitis nie zawsze zaczyna się od infekcji. Często zapoczątkowuje go:

• Nadmierna produkcja mleka (hiperlaktacja),
• Zwężenie lub zablokowanie przewodów mlecznych,
• Obrzęk i zastój limfy w tkance piersi,
• Dysbioza – zaburzenie naturalnego mikrobiomu piersi.

Mikrobiom gruczołu piersiowego może zostać zaburzony przez:

• cesarskie cięcie,
• stosowanie antybiotyków lub probiotyków,
• brak kontaktu skóra do skóry,
• regularne, intensywne używanie laktatora,
• czynniki genetyczne.

To pokazuje, że mastitis nie zawsze jest „infekcją” wymagającą antybiotyków – i nie powinno być tak rutynowo leczone.

Nowoczesne Podejście do Leczenia i Opieki

Protokół ABM przedstawia zrównoważone, fizjologiczne i empatyczne podejście do leczenia mastitis:

1. Edukacja i wsparcie psychiczne

• Wyjaśnienie matce, że nie musi przerywać karmienia, nawet w przypadku ropnia,
• Pokazanie fizjologii laktacji i przyczyn problemów,
• Zapewnienie wsparcia emocjonalnego, zwłaszcza że mastitis bywa powiązany z zaburzeniami nastroju.

2. Unikanie nadmiernej stymulacji piersi

• Odradza się częste odciąganie mleka tylko dla ulgi – może to wywołać nadprodukcję i nasilić stan zapalny,
• Zaleca się karmienie na żądanie dziecka, bez dodatkowych sesji laktatora.

3. Ostrożność w stosowaniu antybiotyków

• Antybiotyki tylko wtedy, gdy występują objawy infekcji: gorączka >38,5°C, nasilone zaczerwienienie, ropny wypływ, leukocytoza,
• Unikanie nadużywania antybiotyków chroni mikrobiom piersi.

4. Stosowanie leczenia wspomagającego

• NLPZ (np. ibuprofen) i okłady z lodu – skutecznie redukują ból, obrzęk i poprawiają komfort matki,
• Probiotyki – choć dowody są jeszcze mieszane, niektóre szczepy (np. Lactobacillus fermentum czy Lactobacillus salivarius) mogą wspomagać leczenie aseptycznego mastitis i zapobiegać nawrotom.

5. Zakaz głębokiego masażu

• Głęboki, silny masaż może powodować mikrourazy i przekształcić aseptyczne zapalenie w ropne,
• Zaleca się delikatny drenaż limfatyczny, praca z grawitacją (pozycje zmieniające kierunek spływu mleka).

Kiedy i jak leczyć specyficzne formy mastitis?

Stan	Postępowanie
Obrzęk poporodowy	Unikać płynów dożylnych, promować kontakt skóra do skóry, wspierać wczesne karmienie
Galaktocele	Obserwacja lub drenaż, jeśli bolesna lub duża
Mastitis aseptyczne	NLPZ, lód, odpoczynek, korekta karmienia
Mastitis bakteryjne	Antybiotyki (np. cefaleksyna, klindamycyna), kontynuacja karmienia
Ropień	Drenaż chirurgiczny lub igłowy pod kontrolą USG; możliwa kontynuacja karmienia z chorej piersi

Wnioski: Nowa Era w Leczeniu Mastitis

Protokół ABM #36 to przełom, który zmienia podejście do opieki nad matką karmiącą:

• Zamiast schematów – indywidualizacja,
• Zamiast nadmiernych interwencji – poszanowanie fizjologii,
• Zamiast strachu – wsparcie, edukacja i empatia.

Dla matek oznacza to nie tylko ulgę w cierpieniu, ale też większą szansę na kontynuację karmienia piersią i pozytywne doświadczenie laktacyjne.

Co dalej? Obszary do dalszych badań

• Rola mikrobiomu piersi w rozwoju i nawrotach mastitis,
• Skuteczność konkretnych szczepów probiotyków,
• Związek między stanem psychicznym matki a ryzykiem mastitis,
• Lepsze narzędzia diagnostyczne różnicujące rodzaje mastitis.

Jeśli jesteś matką doświadczającą problemów z piersiami – nie czekaj. Skonsultuj się z konsultantem laktacyjnym. Mastitis to stan, który można leczyć skutecznie, łagodnie i bez rezygnacji z karmienia.

Jeśli jesteś specjalistą – pamiętaj: jedno podejście nie pasuje do wszystkich. Szanuj fizjologię i doświadczenie matki.

Źródło:

Artykuł oparty na Protokole ABM #36: „The Mastitis Spectrum” (2022).
Przełożyła i opracowała: mgr Estera Michalak, położna, IBCLC