Autor: Estera Michalak, Międzynarodowa Dyplomowana Konsultantka Laktacyjna IBCLC

Karmienie piersią to nie tylko sposób żywienia, to rytuał bliskości, pierwsza forma komunikacji i naturalna ochrona immunologiczna noworodka. W świecie matek żyjących z HIV (MLWH) ten prosty akt nabiera wyjątkowego znaczenia, a jednocześnie staje się przestrzenią pełną napięć, pytań i obaw. Czy można karmić piersią z HIV? Czy ryzyko transmisji wirusa na dziecko jest realne, nawet przy nowoczesnym leczeniu? Czy system opieki zdrowotnej potrafi stworzyć bezpieczne warunki do karmienia piersią dla każdej kobiety z HIV?

Najnowsze retrospektywne badanie przeprowadzone w Charité – Universitätsmedizin Berlin rzuca nowe światło na tę kwestię i może śmiało posłużyć jako punkt zwrotny w praktykach laktacyjnych na całym świecie. Jako konsultant laktacyjny i specjalista od opieki nad matkami HIV+, dokonam szczegółowej analizy tego przełomowego badania i wyciągnę z niego praktyczne, oparte na danych wnioski.

Kontekst: od ryzyka do odpowiedzialności klinicznej

Jeszcze kilkanaście lat temu matki HIV-pozytywne, szczególnie w krajach rozwiniętych, otrzymywały jednoznaczne zalecenia: nie karmić piersią. Ryzyko transmisji wirusa drogą pokarmową było realne i nieakceptowalne w warunkach, gdzie dostęp do mleka modyfikowanego był łatwy. Jednak postęp w leczeniu antyretrowirusowym (ART) zmienił reguły gry. Dziś wiemy, że jeśli kobieta HIV-pozytywna stosuje ART skutecznie, a poziom wirusa (VL) w jej organizmie jest niewykrywalny (<50 kopii/mL), ryzyko transmisji wirusa na dziecko drogą mleka matki jest praktycznie zerowe.

Metodologia badania: rygor naukowy w służbie bezpieczeństwa

W badaniu z Charité przeanalizowano dane 409 kobiet HIV-pozytywnych, które urodziły dzieci w latach 2017–2023. Aż 89,2% (365 kobiet) spełniło kryterium niewykrywalnego poziomu wirusa, co otwierało możliwość bezpiecznego karmienia piersią. Z tej grupy 77 kobiet (18,8%) zdecydowało się karmić piersią, a kluczowym czynnikiem decyzyjnym była ścisła kontrola medyczna i utrzymanie supresji wirusa.

Najważniejszy wynik? Zero przypadków transmisji wirusa HIV z matki na dziecko (MTCT) w grupie karmiącej piersią.

Wnioski kliniczne: co to oznacza dla praktyki laktacyjnej?

Karmienie piersią przy niewykrywalnym VL jest bezpieczne

• Dane potwierdzają, że matki HIV+ z dobrze kontrolowaną infekcją mogą bezpiecznie karmić piersią. Warunkiem jest interdyscyplinarna opieka i ścisłe przestrzeganie terapii ART.

Wyłączność karmienia wydłuża czas karmienia

• Kobiety, które zdecydowały się na wyłączne karmienie piersią, karmiły swoje dzieci dłużej. To potwierdza, że spójna i zdecydowana strategia laktacyjna przynosi korzyści zarówno zdrowotne, jak i emocjonalne.

Rola położnych i doradców laktacyjnych jest kluczowa

• Opieka położnicza, która promowała wyłączność karmienia piersią, odegrała decydującą rolę. To pokazuje, jak ważne jest, by personel medyczny był dobrze przeszkolony i miał zaktualizowaną wiedzę na temat HIV i laktacji.

Społeczny wymiar badania: zmiana podejścia i łamanie tabu

W latach 2017–2023 udział matek HIV+ karmiących piersią wzrósł z 3,2% do 40,4%. Taki trend to nie przypadek, to efekt:

• aktualizacji wytycznych klinicznych,
• większej świadomości wśród pacjentek,
• rosnącej gotowości systemów opieki zdrowotnej do wspierania indywidualnych wyborów.

Pandemia COVID-19 spowodowała krótkotrwały spadek wskaźników karmienia piersią w 2020 roku, ale dane pokazują, że kobiety szybko odzyskały zaufanie, zarówno do siebie, jak i do opieki zdrowotnej.

Ku przyszłości z empatią i nauką

Badanie z Charité potwierdza to, co doświadczeni konsultanci laktacyjni i specjaliści HIV mówią od lat: kobieta HIV-pozytywna może być matką karmiącą, bezpiecznie, świadomie i odpowiedzialnie. Warunkiem jest:

– Stałe monitorowanie VL
– Bezwzględne przestrzeganie ART
– Edukacja i wsparcie emocjonalne
– Profesjonalne doradztwo laktacyjne
– Dostosowanie opieki do indywidualnych potrzeb

Co dalej? Rekomendacje dla systemów opieki zdrowotnej:

• Ujednolicenie wytycznych: Wciąż wiele krajów i placówek medycznych stosuje nieaktualne zalecenia. Potrzebna jest spójna, oparta na dowodach polityka zdrowotna.
• Szkolenie personelu: Wiedza na temat karmienia piersią w kontekście HIV powinna być obowiązkowym elementem kształcenia położnych, pielęgniarek i lekarzy.
• Wsparcie psychospołeczne: Kobiety HIV+ często spotykają się z piętnem. System opieki powinien być przestrzenią akceptacji i profesjonalizmu, nie uprzedzeń.
• Badania długoterminowe: Należy kontynuować monitoring zdrowia dzieci karmionych piersią przez matki HIV+, zwłaszcza w kontekście ekspozycji na ART.

Zapamiętaj! Dla pacjentek i ich rodzin

Jeśli jesteś matką HIV-pozytywną, masz prawo do bezpiecznego, wspieranego karmienia piersią, takiego, które chroni zdrowie Twojego dziecka i buduje wyjątkową więź między Wami. Dzisiejsza medycyna daje Ci narzędzia, a nowoczesna opieka laktacyjna zapewnia empatię i wsparcie. Twój wybór może być zarówno bezpieczny, jak i piękny.

Źródło:

Feiterna-Sperling C, Krüger R, Bethke H, Siedentopf JP, von Weizsäcker K, Heinrich-Rohr M, Rohr I. Breastfeeding in HIV-positive mothers under optimized conditions: 'real-life’ results from a well-resourced healthcare setting. J Perinat Med. 2025 Apr 22;53(6):765-774. doi: 10.1515/jpm-2025-0170. PMID: 40259774.