Autor: Estera Michalak, Międzynarodowa Dyplomowana Konsultantka Laktacyjna IBCLC

Wstęp: Milowy krok w trosce o zdrowie matek i dzieci

Karmienie piersią nieprzerwanie uznawane jest przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz UNICEF za złoty standard żywienia niemowląt. Mleko matki to nie tylko pokarm. To żywa substancja biologiczna zawierająca przeciwciała, hormony, enzymy i komórki odpornościowe, które chronią dziecko przed chorobami, wspierają rozwój mózgu i budują więź z matką. Mimo to, wiele kobiet nie może w pełni korzystać z tych dobrodziejstw z powodu licznych trudności laktacyjnych.

Niestety, brak jednolitej terminologii i klasyfikacji tzw. „zdarzeń niepożądanych” (ZN) związanych z laktacją utrudnia nie tylko diagnozowanie i leczenie tych problemów, ale także skuteczne prowadzenie badań naukowych i klinicznych z udziałem kobiet karmiących. Przełomowe międzynarodowe badanie, którego wyniki właśnie opublikowano, rzuca nowe światło na tę kwestię i może całkowicie odmienić podejście do zdrowia matek i niemowląt na całym świecie.

Metodologia: Konsensus nauki i doświadczenia klinicznego

Badanie przeprowadzone między styczniem 2021 a listopadem 2023 roku zaangażowało interdyscyplinarną grupę ekspertów z dziedzin takich jak: położnictwo, neonatologia, farmakologia, medycyna matczyno-płodowa, dietetyka i doradztwo laktacyjne. Zespół zastosował ugruntowaną metodologię Delphi – dwurundowy proces osiągania konsensusu w grupie specjalistów.

Za pośrednictwem platformy REDCapⓇ zebrano anonimowe odpowiedzi, co pozwoliło wyeliminować presję społeczną, uprzedzenia oraz efekty dominacji bardziej wpływowych głosów. Efektem tego procesu było wypracowanie precyzyjnych, operacyjnych definicji oraz przypisanie klasyfikacji nasilenia każdemu typowi zdarzenia niepożądanego.

Nowe definicje: Jasność tam, gdzie wcześniej była dezorientacja

Trzy główne definicje ZN, które zostały ujednolicone i zaakceptowane przez ekspertów, to:

• Opóźniona aktywacja sekrecyjna (DOL – Delayed Onset of Lactogenesis II)
  Dotyczy sytuacji, gdy produkcja mleka nie zaczyna się w spodziewanym czasie (zwykle 72 godziny po porodzie), co może prowadzić do dokarmiania sztucznego i osłabienia laktacji.
• Pierwotna niewydolność laktacyjna (PIL – Primary Insufficient Lactation)
  Oznacza brak fizjologicznej zdolności do wyprodukowania odpowiedniej ilości mleka mimo prawidłowego przystawiania dziecka i właściwego postępowania. Może mieć podłoże anatomiczne, hormonalne lub genetyczne.
• Wtórna niewydolność laktacyjna (SIL – Secondary Insufficient Lactation)
  To utrata wcześniej istniejącej zdolności do produkcji odpowiedniej ilości mleka, zazwyczaj w wyniku błędów w zarządzaniu laktacją, nieodpowiedniego wsparcia lub chorób matki lub dziecka.

Ponadto zespół badawczy doprecyzował i zmapował do istniejącej terminologii MedDRA inne problemy, takie jak nadprodukcja mleka, dysforia laktacyjna czy zmiany rytmu karmień. Kluczowe było też przypisanie każdemu zjawisku stopnia nasilenia (łagodny, umiarkowany, ciężki), co stanowi przełom w możliwości zgłaszania i analizowania ZN w badaniach klinicznych oraz w praktyce klinicznej.

Znaczenie badania: Nowe możliwości dla nauki i praktyki

Do tej pory brakowało narzędzia, które umożliwiłoby systematyczne dokumentowanie problemów laktacyjnych w sposób spójny i międzynarodowo uznany. Efektem był chaos w raportowaniu, niska jakość danych oraz marginalizacja kobiet karmiących w badaniach klinicznych.

Dzięki temu badaniu:

• Otwarto drzwi do większego udziału kobiet karmiących piersią w badaniach nad farmakoterapią i bezpieczeństwem leków. Dotychczas były one często wykluczane z obawy przed nieprzewidywalnymi ZN laktacyjnymi.
• Ułatwiono pracę klinicystom, doradcom laktacyjnym i farmaceutom. Precyzyjne definicje pozwalają trafnie diagnozować, raportować i zarządzać problemami laktacyjnymi bez ryzyka ich zlekceważenia lub błędnej interpretacji.
• Poprawiono komunikację z pacjentkami. Jasna terminologia umożliwia kobietom lepsze zrozumienie swoich doświadczeń oraz uzyskanie szybszej i bardziej adekwatnej pomocy.

Wnioski: Praktyczna rewolucja w laktologii

To badanie nie jest tylko kolejnym naukowym opracowaniem – to fundament nowoczesnej opieki okołoporodowej i laktacyjnej. Ujednolicone definicje ZN to klucz do:

• systemowego monitorowania problemów laktacyjnych,
• prowadzenia dużych badań klinicznych z udziałem kobiet karmiących,
• kształcenia profesjonalistów medycznych,
• tworzenia bardziej precyzyjnych zaleceń terapeutycznych.

Ale to dopiero początek. Kolejnym krokiem powinno być testowanie tych definicji w praktyce – w szpitalach, poradniach laktacyjnych i w codziennej pracy doradców. Weryfikacja ich skuteczności i użyteczności w kontekście kulturowym, socjoekonomicznym i etnicznym jest kluczowa.

Nadchodzi era nowej laktologii

Karmienie piersią nigdy nie powinno być pozostawione przypadkowi ani ignorowane jako „naturalne i intuicyjne”. Problemy laktacyjne są realne, a ich zrozumienie zarówno przez personel medyczny, jak i same matki jest niezbędne do zapewnienia zdrowego startu w życie.

To badanie pokazuje, że można mówić o laktacji z naukową precyzją, szacunkiem do doświadczenia matek i z ogromnym potencjałem poprawy opieki medycznej. Jako konsultant laktacyjny z pełnym przekonaniem mogę powiedzieć: wchodzimy w nową erę – erę, w której laktacja przestaje być czarną skrzynką medycyny.

Jeśli jesteś specjalistą zdrowia, badaczem, czy po prostu rodzicem – trzymaj rękę na pulsie. Bo to właśnie teraz dzieje się prawdziwa rewolucja w karmieniu piersią. I wszyscy na niej skorzystamy.

Źródło:

Maksym KM, Kalita-Kurzyńska K, Spatz D, Boss M, Collado MC, Gonciarz-Dytman A, Han B, Khalil A, Kozakiewicz J, Kuchar E, Morze K, Powell R, Shenker N, Wątroba S, David AL, Wesołowska A. Development of lactation and breast/chestfeeding adverse event terminology (LaBAET) through a Delphi consensus approach. Int Breastfeed J. 2025 Jul 4;20(1):53. doi: 10.1186/s13006-025-00743-3. PMID: 40616158; PMCID: PMC12228171.